For Sale: Ancient Treasures Dug From Indonesia's Seas

An ancient treasure trove salvaged from a 1,000-year-old shipwreck found by Indonesian fishermen is set to fetch at least $80 million when it goes under the hammer in Jakarta on Wednesday.

Belgian treasure hunter Luc Heymans said the haul was one of the biggest found in Asia and was comparable to the most valuable shipwreck ever found anywhere, that of the Atocha, a Spanish vessel that sank off the US state of Florida in 1622.

It includes 271,000 pieces such as rubies, pearls, gold jewelry, Fatimid rock-crystal, Iranian glassware and Chinese imperial porcelain dating to the end of the first millennium, around 976 AD.

“At the time there was a lot of trade going on between Arabia and India and coming down to Java and Sumatra,” said Heymans, who led the salvage and subsequent battles with Indonesian officials to recover the treasure.

Descending for the first time to the wreck site north of Cirebon, West Java, in 2004, the veteran diver said he couldn’t believe what appeared out of the gloom.

“The site was 40 meters by 40 meters and it was just a mountain of porcelain. You couldn’t see any wood [from the ship],” he said.

And not just any porcelain. The pieces include the largest known vase from the Liao dynasty (907-1125) and famous Yue Mise wares from the Five Dynasties (907-960), with the green coloring exclusive to the emperor.

About 11,000 pearls, 4,000 rubies, 400 dark red sapphires and more than 2,200 garnets were also pulled from the depths.

It took 22,000 dives to bring it all up, but Heymans said the salvage work, from February 2004 to October 2005, was the easy part.

“All the major problems began after we got the stuff on shore,” he said.

The police arrested two divers even though Heymans’ company, Cosmix Underwater Research, and his local partner, PT Paradigma Putra Sejathera, had painstakingly arranged survey and excavation licences.

The divers spent a month behind bars before the mix-up was resolved. There were also run-ins with the Navy, efforts by rivals to move in on the wreck, a year of litigation and two years of waiting while Indonesia drafted new regulations to govern such work.

Some of Heymans’ backers who covered him to the tune of $10 million began to worry their investment would be lost, he said.

“I feel some relief now because so many people told me I would never be able to get the permits and get the stuff out of the country,” he said, adding it was one of the most difficult ordeals of his career.

Under Heymans’ arrangement with the government, the state will take half the proceeds of Wednesday’s auction. The salvagers will share the other half.

The auction will be conducted by the government, bidders have to post a $16 million deposit and the artifacts will be sold as a single lot. Registration closes today.

“We hope to get more than $80 million — it all depends on how the auction runs,” Maritime Affairs and Fisheries Ministry official Ansori Zawawi said. Bidders are expected from China, Singapore, Japan and Taiwan.

Marine salvage has had its profile raised in the past week with unconnected news that officials are probing another treasure hunter well known to Indonesia, Michael Hatcher, for allegedly plundering valuable Chinese porcelain from a new wreck.

That probe came after authorities seized 2,360 items dating from the Ming dynasty (1368-1644) that the government alleges Hatcher was trying to smuggle out of the country. No charges have been laid yet.

Scheepswrakken

VOC Schip Middelburg (1605-1606)

Middelburg - 1605
Reisnummer: 0099.1
Scheepstype: ?
In gebruik bij de VOC vanaf 1605 tot 18/08/1606.
Laadvermogen: 600 ton

De Middelburg vertrok uit Holland op 12 mei 1605 en zonk op 18 augustus 1606 na een hevig gevecht tegen de Portugezen in een van de eerste pogingen om de controle over Malacca te verwerven. Het gevecht staat bekend als "The Battle of Cape Rachado" (De Slag nabij Kaap Rachado) nabij het huidige Bambek Shoal in de Straat van Malacca. Cape Rachado is ook wel als Tanjung Tuan bekend.

Voor een beschrijving van De Slag van Kaap Rachado zie: 'VOC Schip Nassau', dat in dezelfde Slag aanwezig was.

De Middelburg tijdens De Slag van Kaap Rachado

VOC Schip Nassau (1602-1606)

Nassau - 1602
Reisnummer: 0100.2
Scheepstype: ?
In gebruik bij de VOC vanaf 1602 tot 22/08/1606
Laadvermogen: 320 ton

Op 12 mei 1605 stuurde de Verenigde Oostindische Compagnie een vloot (de derde sinds het ontstaan) van 9 schepen uit onder het gezag van admiraal Cornelis Matelieff de Jonge om Malacca in te nemen. Door de inname van Malacca hoopte de VOC de controle over de lucratieve specerijenhandel van de Portugezen af te dwingen. De hele operatie werd zelfs voor de bemanning van de vloot geheim gehouden.

De vloot arriveerde in Malacca op 30 april 1606, en begon een beleg tegen de stad. Na ruim vier maanden vernam Matelieff dat er een Portugese armada van 20-tal schepen naderde (onder gezag van Don Martin d'Alphonso de Castro, de Viceroy van Goa). Matelieff brak de belegering tegen de stad onmiddellijk af, laadde de kanonnen terug op de schepen en ging met 11 schepen (Oranje, Nassau, Middelburg, Witte Leeuw, Zwarte Leeuw, Mauritus, Grote Zon, Amsterdam, Kleine Zon, Erasmus and Geüniveerde Provinciën) de Portugezen tegemoet. De twee partijen kwamen elkaar tegen in de Straat van Malacca op 14 augustus. De Portugese vloot bewoog zich richting Cape Rachado waar op 16 augustus schoten werden uitgewisseld.

De volgende dag ging de Slag verder toen de Portugezen een verrassingsaanval uitvoerden op de Nassau, die nog steeds voor anker lag. De Nassau werd aangevallen door de Nossa Senhora Conceição. Te ver verwijderd van de vloot werd de Nassau door de bemanning van een tweede Portugees schip de Santa Cruz beklommen. Matelief de Jonge's schip, de Oranje, ging de Nassau ter hulp maar kwam door het tegenzitten van de wind tot botsing met de Middelburg. De Portugezen vielen de Oranje en de Middelburg aan met de São Salvador en Don Duarte de Guerra's Galleon. Nadat de Oranje zich vrij kon breken, vatte de drie resterende schepen, waaronder de Middelburg, vuur en gingen ze samen ten onder.

Uiteindelijk lukte het de bemanning van de Portugese schepen Santa Cruz en Nossa Senhora Conceição om ook de Nassau in lichterlaaie te zetten. Nadat er een spectaculaire explosie had plaatsgevonden brandde de Nassau tot op de waterlijn af waarna het zwaargehavend zonk op 22 augustus 1606, de Middelburg volgend die al op 18 augustus gezonken was. Het wrak van de Nassau is vandaag het oudste van de teruggevonden Indiëvaarders.

Enkele dagen later besloot Matelieff de Jonge het gevecht te verlaten. De zeeslag had een zware tol geëist op beide partijen. De Nederlanders hadden 150 man verloren en nog meer gewonden, de Portugezen hadden zelfs 500 man verloren. Op 19 augustus 1606, vroeg admiraal Matelieff toelating aan de sultan van Johor om de vloot te mogen terugtrekken in de Johor rivier om er meer munitie te kunnen aanmaken. De Slag bij Kaap Rachado, moet een zware geweest zijn; er zijn maar enkele ongebruikte kogels gevonden. Het terugtrekken van de vloot betekende meteen het einde van de eerste Nederlandse belegering van Melaka.

Een opschrift van een grafzerk buiten de St.Laurenskerk te Rotterdam herinnert nog aan Cornelis Matelieff de Jonge en De Slag bij Kaap Rachado...

Cornelis Matelieff de Jonge
Die Malacca heeft besprongen
's Konings vloot gebracht te schant
9 galioenen genomen en verbrant
De Ternatanen waren verdreven
Wederom haer lant in gegeven.
Wasaldaer admirael en hier Staten Generael
Oock Burgemeester deser stede
Raet en vroetschap mede
is den 17 October 1632 overleden alhier begraven in vreden


In 1993 werden door het Maleisische bedrijf Transea Sdn. Bhd. alle vier de wrakken teruggevonden tijdens een zoektocht van de Bambeek Shoal naar het wrak van het Britse handelsschip Caroline. Het schip was destijds verloren gegaan op de zandbank in de vroege 19de eeuw.
Nederlandse en Portugese kanonnen die werden opgehaald bevestigden hun identiteit. In 1995 gaf het National Museum of Malaysia, Oxford University en National University of Malaysia (UKM) opdracht aan Transea om de Nassau te onderzoeken en de inhoud ervan te bergen. De zichtbaarheid tijdens het onderzoek was slecht vanwege de sterke stromingen. De archeologische eenheid haalde uiteindelijk meer dan 3000 stukken boven. Waaronder 15 oude kanonnen (twee bronzen met datum 1604), kanonskogels, porselein, touwen, houten vaten met beenderen van dieren, enkele duizenden zilveren Spaanse Reals, navigatie instrumenten en een Chinese pot.

Het kanon van de Portugezen	Het kanon van de VOC

Kapitein Mike Hatcher bij een Portugees en VOC kanon

Mensun Bound van de Oxford Universiteit, die de expeditie leidde zei: "When you're down there looking at the remains of this vessel, you get a great sense of the violence... you see smashed timber and sheet metal torn apart as if it was paper." En over de tot dusver gevonden kanonnen: "Every single one of them broken apart, exploded, ruptured."

Plannen om de Nassau naar de oppervlakte te brengen werden voorlopig uitgesteld omdat twee deelstaten niet kunnen beslissen over waar de restanten van het schip te plaatsen. Malacca en Negeri Sembilan, beiden betrokken bij de berging van de inhoud van de Nassau, moeten eerst beslissen over een nieuwe locatie omdat het schip te breekbaar is om van plaats naar plaats te gaan. Er zou speciaal voor de gelegenheid een nieuw museum in de buurt moeten worden gebouwd wanneer men het schip naar de oppervlakte haalt. De geschatte kosten om het schip naar de oppervlakte te brengen: ruim 4 miljoen Euro.
Vandaag vind men in Port Dickson het Musium Kota Lukut, het is een schitterend nieuw gebouw met een kamer gewijd aan de Nassau.

VOC schip Franeker (1639/18-01-1642)

Franeker - 1638
Reisnummer: ?
Scheepstype: Jacht
In gebruik bij de VOC vanaf 1639 tot 18/01/1642
Gebouwd op de werf te Enkhuizen.
Laadvermogen: 120 ton

De Franeker is teruggevonden nabij Tanjung Pinang. Het schip is gezonken op 18/01/1642 tijdens een gevecht met de Portugezen. Verdere gegevens zijn voorlopig niet bekend.

VOC schip Vredenburg (1666-07/06/1670)

Vredenburg - 1666
Reisnummer: ?
Scheepstype: Fluit
In gebruik bij de VOC vanaf 1666 tot 07/06/1670
Gebouwd op de werf te Amsterdam.
Laadvermogen: 160 ton

Vergaan door brand nabij Pulau Tioman. Verdere gegevens zijn voorlopig niet bekend.

VOC schip Bambeek (1696-1702)

Bambeek - 1696
Reisnummer: 1829.2
Scheepstype: Pinas
In gebruik bij de VOC vanaf 1696 tot 01/01/1702.
Gebouwd voor de Kamer van Amsterdam op de werf te Amsterdam.
Lengte: 145 vt 7 dm; breedte: 36 vt 9 dm; Holte: 15 vt 8,5 dm
Laadvermogen: 845 ton

Tijdens het bewind van gouverneur-generaal Willem van Outhoorn (1691-1704) is de Bambeek vergaan voor de kust van Malacca (Cape Rachado) op 01-01-1702. Deze gebeurtenis werd frequent gerapporteerd aan de Heren XVII.

...de van Japan komende Bambeek vertrok 27 dec. van Malakka naar Suratte...

...het vastdrijven en droevig verongelucken van 't gemelte schip Bambeek op een droogte of santplaat, gelegen omtrent Cabo Rochado (Kaap Rachado ter westkust van Malaya op 2º28' N.B.) en Poulo Passelaar, naulijks een en een half mijl buyten de wal en van gemelte uythoek noordwest en noordwest ten westen ongevaar vier mijlen...

...het bleek, dat het schip niet alleen van onder aan 't spil ende voorkant van 't grote luyk alsook voor aan 't cabelluyck gebroken was, maar ook selfs de haken rondom gesprongen waren, zodat dit schip niet meer te repareren was, de lading kon onder het oog van den fiscaal Aarnoud van Alsem gelost worden...

...het personeel van de Oosthuizen trachtte tevergeefs 100 kisten Japans koper, afkomstig uit de verongelukte Bambeek, te verduisteren, schipper Dirk Verdoes en opperstuurman Pieter de Heere vluchtten hierom met een inlands vaartuig, maar werden bewesten Bantam vermoord...

Op huidige kaarten is de zandbank waarop de Bambeek vastliep aangegeven als Bambek Shoal. Op deze locatie werd ook De Slag bij Kaap Rachado uitgevochten, waarbij de eerder vermelde Middelburg en Nassau ten onder gingen. De Bambeek verging nabij het eiland Pulau Udan op 2º28' NB.

VOC schip Risdam (1713-01/1727)

Risdam - 1713
Reisnummer: 2357.2
Scheepstype: Fluit
In gebruik bij de VOC vanaf 1713 tot 01/1727
Gebouwd voor de Kamer van Amsterdam op de werf te Hoorn.
Laadvermogen: 520 ton

Het wrak van de Risdam is het enigste bekende exemplaar van een 18de eeuwse fluit. De Risdam heeft maar 1 reis volledig kunnen volbrengen van Batavia en terug tussen 27 september 1714 en 30 juli 1718. Op de heenreis vervoerde de Risdam 119 passagiers, op de terugweg 87. Na deze reis bleef het schip permanent in De Oost en zeilde tussen de havens van Indonesië en Zuidoost-Azië. Tijdens de laatste reis zeilde de Risdam naar Ligor, Maleisië, waar het 12.8 ton tin insloeg, daarna ten noorden van Ayutthaya, Thailand, voor onder andere gember en limoen. Het schip verliet de Thaise haven richting zuid op 8 december 1727.

De Risdam is vergaan nabij de plaats Mersing aan de oostkust van Maleisië in de Zuid-Chinese zee, ruim 1 kilometer uit de kust. De kapitein van de Risdam liet op nieuwjaarsdag 1727 het schip bewust voor het eiland Pulau Batu Gajah (de Olifantsrots) tegenover Mersing stranden. Het schip was te lek om verder te varen. De provoost is op het schip verdronken omdat de oude man weigerde om van boord te gaan.

In 1984 heeft de berger Mike Hatcher het schip, dat nog goed intact was, ontdekt onder een laag modder van een meter. Om de Risdam te kunnen bergen en in Nederland te exposeren, richtte Mike Hatcher met enkele Nederlanders de stichting Dutch East-India-men-wreck-research op. De plannen vielen echter in het water toen de Maleisiërs het schip - dat binnen hun territoriale wateren lag - claimden. De stichting ging ook ter ziele. Ook, naar men zei, omdat de Nederlandse overheid weinig initiatieven ontplooide om de Risdam te behouden. De bureaucratische vertragingen in Nederland veranderde het project in een ware ramp en gaf de naam Risdam een bittere nasmaak.

"It was a stuff-up from start to finish" aldus Hatcher. Eenmaal terug in de haven had de scheepskok de positie van het schip aan een groep uit Singapore verkocht die het schip vrijmaakten met explosieven om aan de lading te geraken. Het verhaal veroorzaakte heel wat deining. De onderhandelingen tussen de verschillende regeringen, de Nederlandse en de Maleisische, verliepen immers veel te traag waardoor plunderingen onvermijdbaar werden.

Het wrak bevond zich op amper twee mijl van de kust, ruim binnen de territoriale wateren van Maleisië. De Maleisische autoriteiten waren woedend toen ze het nieuws vernamen. Ze arresteerden de rivaalbergers en wierp ze zonder al teveel woorden eraan vuil te maken in het gevang.

In 1985 haalde men het restant van het schip leeg. In totaal werden ruim 300 ivoren slagtanden, houten palen en aardewerk potten uit Thailand gevonden, evenals 47 ijzeren gebruiksvoorwerpen en 139 baren tin.

Het incident en de beschuldigingen van plundering en piraterij zorgde ook in Nederland voor de nodige ophef, waar een 'Red de Risdam'-campagne werd opgezet. Hatcher was kop van jut in de nabeschouwingen van academische historici en archeologisten en de hele onderneming werd een zware erfenis van woede en wantrouwen tegenover Hatcher die twee jaar later ook de Geldermalsen en zijn beroemde lading van 200.000 stuks Ming-porselein terugvond.

Een prachtig voorbeeld van VOC porselein in het midden het welbekende VOC embleem

VOC schip Wieringen (1627-02/06/1636)

Wieringen - 1627
Reisnummer: 0355.1
Scheepstype: Jacht
In gebruik bij de VOC vanaf 1627 tot 02/06/1636
Gebouwd op de werf te Amsterdam.
Laadvermogen: 120 ton

Een Nederlandse vloot onder leiding van Cornelis Symonz van der Veer, die bestond uit 25 grote en kleine schepen verscheen in eind mei 1636 voor de kust van Malacca. Bij een treffen met Portugese schepen werden 60 schoten gelost waardoor 3 Portugese schepen zonken. Aangenomen wordt dat een van de Portugese schepen de Madre Di Dios was waar 400 man mee ten onder ging. Tijdens deze beschieting vatte de Wieringen vuur en zonk. Amper 14 van de 50 bemanningsleden overleefden het gebeuren. De Wieringen werd in 2004 teruggevonden nabij Tanjung Kling.

VOC schip Overduin (1774-27/06/1784)

Overduin - 1774
Reisnummer: ?
Scheepstype: ?
In gebruik bij de VOC vanaf 1774 tot 27/06/1784
Gebouwd voor de Kamer van Zeeland op de werf te Zeeland.
Laadvermogen: 1150 ton

Tijdens haar tweede thuisreis is de Overduin op weg van Batavia naar Kaap de Goede Hoop vergaan. De Overduin is teruggevonden nabij Permatang Rumput. Verdere gegevens zijn voorlopig niet bekend. (07/2004)

VOC schip Dolfijn (1776-27/06/1784)

Dolfijn - 1776
Reisnummer: ?
Scheepstype: ?
In gebruik bij de VOC vanaf 1776 tot 27/06/1784
Gebouwd voor de Kamer van Amsterdam op de werf te Amsterdam.
Laadvermogen: 1150 ton

Op 27 juni 1784 omstreeks 14:00 is het schip de Dolfijn onder verdachte omstandigheden geëxplodeerd op de rede van Malakka. Iedereen aan boord liet het leven. Het schip was in Malakka om het lichaam van Raja Haji bin Raja Chelak, neef van Daeng Kemboja de Raja Muda van Johor naar Batavia te transporteren. Na de explosie werd het lichaam begraven op St. Pauls Hill.

George Huguely Yeardley Love early friendship

The government will auction off about 271 381 artefacts remain outstanding for more than 1000 years from the cargo ship sank in waters off Cirebon, Wednesday (5 / 5). The Government believes that the auction to ensure legal certainty and no rules are violated. Meanwhile, a number of people regretted the auction plan valuables origin cargo vessel sink (BMKT) relics of 10th-century China is. George Huguely Yeardley Love early friendship. Should the government do not see from the short-term economic interests, but also look at aspects of its history, said Community Advocacy Coordinator of Cultural Heritage (Madya) Jhohannes Marbun.

Indonesia, Marbun said, would lose the goods of high historical value that is not necessarily found again. George Huguely Yeardley Love early friendship. Research about Indonesia's maritime history can also be disconnected if the artefacts were taken abroad. Separately, Director of Underwater Heritage Directorate of History and Antiquities Ministry of Culture and Tourism Surya Helmi said, these BMKT auction is a consequence of the license issued by the government.

Previously, Helmi said, many people with a barge to take charge of the ship sank in Indonesian waters and sell it to the international market. George Huguely Yeardley Love early friendship. Countries do not gain anything. Done the most horrendous cases of Berger Michael Hatcher, a resident of Australia, who auctioned off the gold bars 225 and 160 000 pieces of ceramic from the ship that sank in Indonesian waters.

These items auctioned in Amsterdam in 1985 with a trading value of about 16 million United States dollars at that time. Indonesia can not be a dime, said Helmi. Departure from the case, then was published Presidential Decree No. 49 of 1985 on Surveying and Appointment of Licensed goods cargo ship sank. George Huguely Yeardley Love early friendship. Because the cost is big enough, the investor gets the 50 percent and 50 percent for the state.




Secretary General of the National Committee Appointment and Use of Materials BMKT Sudirman Saad said, there have been 20 applicants BMKT Cirebon, of them are from Singapore, Malaysia, China, Japan, Hongkong, Indonesia ceramics organizations, and companies and individuals from Indonesia. However, George Huguely Yeardley Love early friendship, two days before the auction of a collection of 271 381 pieces of artifacts relics of China's 10th century, there were no bidders who register.

Temuan Harta Karun, Dari Golok Emas-Permata Keluarga Nabi

JAKARTA (Berita SuaraMedia) - Harta karun yang diangkat dari utara perairan Cirebon, Jawa Barat, masih menyimpan misteri pemiliknya. Selain golok emas kembar, perusahaan yang mengangkat harta karun juga menemukan batu permata yang sangat berharga.

"Rock crystal. Batu permata besar ini konon katanya milik Dinasti Fatimiyah. Dinasti keluarga Nabi Muhammad yang hijrah ke Mesir," kata Presiden Direktur PT Paradigma Putra Sejahtera, Adi Agung Tirtamarta, di lokasi gudang, Pamulang, Tangerang Selatan, Selasa 4 Mei 2010.

Berdasarkan catatan sejarah, Dinasti Fatimiyah mengklaim sebagai keturunan Nabi Muhammad. Fatimah merupakan putri bungsu Nabi Muhammad dari istri pertama, Khadidjah.

Menurut Adi Agung, batu permata yang sangat berharga itu jumlahnya sangat terbatas di dunia.

"Di dunia, menurut catatan hanya ada 40 keping batu. Hasil pengangkatan di Cirebon menemukan ada 24 keping," kata pria yang sudah menyewa dan menyulap kandang kuda di Pamulang menjadi gudang harta karun ini.

Kendati demikian, Adi Agung tidak melelang harta karun itu satu persatu. Perusahaan melelang secara borongan. Karena Adi Agung khawatir tidak ada yang berminat dengan kondisi barang yang kurang bagus.

"Karena tidak semuanya barang bagus. Ada beberapa ribu yang kondisinya kurang. Tapi yang terpenting ada nilai sejarah bila dilelang secara terpisah," katanya lagi.

Sebanyak 27.834 keping harta karun yang akan dilelang itu dibuka dengan harga US$ 80 juta atau sekitar Rp 800 miliar. Pelelangan akan dilakukan besok.

Meski tidak mengenal secara personal, Luc Heymans, seorang pemburu harta karun asal Belgia, sering memperhatikan gerak-gerik Michael Hatcher dari media massa. Heymans berpendapat 'kebebasan' Hatcher beroperasi di Indonesia pasti didukung oleh banyak pihak.

"Dia datang ke Indoneisa terus menjual, terus datang lagi, menjual lagi. Saya pikir, dia tidak bekerja sendiri baik di darat maupun di dalam laut," kata Heymans di penyimpanan harta karun di Jalan Padjadjaran, Pamulang, Tangerang Selatan.

Namun Heymans enggan menjelaskan lebih lanjut pendapatnya itu. Pria yang berhasil mengangkat 271.384 artefak dari perairan Laut Jawa itu tidak mau berkomentar banyak soal Hatcher.

"Saya nggak tahu, saya tidak pernah lihat dia. Saya cuma baca dari koran tentang dia. Saya tidak mau komentar tentang dia," ujarnya.

Hatcher disebut-sebut telah merapok harta karun milik Indonesia di dalam laut. Kini, pria berkewarganegaraan Australia itu telah dicekal oleh Imigrasi.

Sementara itu, perusahaan pengangkat harta karun di perairan utara Cirebon, Jawa Barat, tidak melelang satu persatu jenis barang yang mereka peroleh. Mereka menjual secara borongan. Banyak sejarah yang bisa diungkap dari penemuan harta karun senilai US$ 80 juta ini.

"Misalnya, golok emas kembar bertuliskan aksara Arab Khufi (kaligrafi)," kata Presiden Direktur PT Paradigma Putra Sejahtera, Adi Agung Tirtamarta, di lokasi gudang, Pamulang, Tangerang Selatan.

Golok emas kembar itu merupakan salah satu dari 27.834 keping benda berharga yang ditemukan dan diangkat dari kedalaman sekitar 54-58 meter. Dengan ditemukannya golok emas kembar itu, kata dia, dugaan sejarah masuknya Islam lebih maju dari yang sudah disampaikan.

"Sejarah masuknya Islam yang kita kenal itu pada abad 11-12. Itu mengacu pada situs Samudera Pasai. Kapal ini tenggelam sekitar 980 masehi," ujar dia.

Adi Agung mengatakan, adanya golok emas kembar bertuliskan Arab itu menguatkan dugaan adanya pembesar Mesir atau Arab yang ikut dalam kapal kayu yang tenggelam itu.

Kapal tak bernama yang tenggelam itu diperkirakan memiliki panjang sekitar 32 meter, dengan lebar 10 meter. Tetapi, Adi Agung belum bisa memprediksi berapa tinggi kapal nahas itu.

Kapal yang tenggelam pada koordinat 050 14' 5" LS dan 1080 58' 39" BT itu, diduga berangkat dari Pulau Sumatera. Tujuannya, daerah Jawa Tengah.

"Kalau dari bahan kayu kapal, kayu ini banyak berada di Sumatera. Kemungkinan dari Bandar Sriwijaya menuju Jawa Tengah. Kami belum bisa pastikan siapa pemiliknya," ujarnya lagi.

Sekitar 21 ribu benda berharga asal muatan kapal tenggelam (BMKT) yang ditemukan dari kapal tenggelam di perairan Cirebon tidak akan dilelang secara eceran. Semua barang tersebut akan dijual sekaligus atau sistem lot.

Hal ini disampaikan Presiden Direktur PT Paradigma Putra Sejahtera, Adi Agung Tirtamarta di gudang Pacuan Kuda Pamulang, Pamulang, Tangerang Selatan. Adi beralasan, tidak semua barang yang ditemukan dari bangkai kapal Tiongkok ini dalam kondisi bagus.

"Jika dilelang parsial, yang jelek tidak ada yang mau beli," ujar Adi. Selain itu, Adi beralasan, sistem pelelangan borongan memungkinkan pembeli memeroleh gambaran secara utuh soal nilai historis yang terdapat pada kapal tersebut. Pasalnya, benda-benda yang ditemukan tidak hanya bercorak satu negara saja.

Ditambahkan, pada sistem pelelangan borongan, peminat barang senilai 800 juta dollar AS atau setara Rp 760 miliar tersebut diperkirakan museum, bukan orang-perorangan. "Jika museum yang membeli, pasti mereka akan memberi akses kepada publik untuk mempelajari dan menggali nilai historis benda-benda ini," ujarnya. (fn/v2v/dt/km) www.suaramedia.com

Luc Heymans Tak Kenal Perampok Michael Hatcher

JAKARTA, KOMPAS.com — Direktur Operasional Cosmix Underwater Research Ltd Luc Heymans, yang terlibat dalam operasi pengangkatan benda berharga asal muatan kapal tenggelam (BMKT) di perairan utara Cirebon pada 2004-2005, mengatakan, ia tak mengenal Berger Michael Hatcher yang saat ini tengah diburu polisi.

"Saya tak mengenalnya," ujar Heymans kepada wartawan di gudang penyimpanan sekitar 271.000 artefak di area Pacuan Kuda Pamulang, Tangerang Selatan, Selasa (4/5/2010) petang.

Ketika ditanya lebih lanjut, Heymans enggan berkomentar banyak. Pria berkewarganegaraan Belgia ini hanya mengatakan, Hatcher diyakini tak bekerja sendirian dalam mengangkat benda berharga asal muatan kapal tenggelam sendirian.

Kasus Hatcher sempat mengagetkan Indonesia. Pasalnya, Hatcher, warga negara Australia, disebut-sebut kerap mengangkat BMKT yang terdapat di perairan Indonesia secara ilegal.

Hatcher, misalnya, pernah melelang 225 batang emas dan 160.000 keping keramik dari perairan Indonesia di Amsterdam, Belanda, pada tahun 1985.BMKT itu terjual sekitar 16 juta dollar AS saat itu. "Indonesia tidak dapat sepeser pun," ujar Direktur Peninggalan Bawah Air Direktorat Sejarah dan Purbakala Kementerian Kebudayaan dan Pariwisata Surya Helmi.

Setengah Hasil Lelang untuk Negara

JAKARTA, KOMPAS.com — Lelang harta karun atau tepatnya benda cagar budaya hasil pengangkatan dari kapal karam kuno di laut Jawa utara Cirebon, Rabu (5/5/2010), merupakan konsekuensi dari izin yang telah diberikan pemerintah. Karena benda cagar budaya atau BCB merupakan kekayaan bangsa Indonesia dan menurut UU dikuasai oleh negara, lelang diharuskan berlangsung di balai lelang pemerintah dan 50 persen dari hasil lelang diperuntukkan bagi pemerintah dan harus disetor ke kas negara.

"Izin pengangkatan di era Presiden Soeharto dilatari oleh ulah Berger Michael Hatcher yang telah banyak mengambil harta karun dari peninggalan arkeologis bawah laut Indonesia secara ilegal. Hatcher yang warga negara Australia kelahiran Inggris tahun 1940 itu tak mau bagi hasil lelang sehingga Presiden RI menerbitkan Keputusan Presiden Nomor 49 Tahun 1985 tentang Izin Survei dan Pengangkatan," kata Direktur Peninggalan Bawah Air Direktorat Sejarah dan Purbakala Kementerian Kebudayaan dan Pariwisata Surya Helmi menjawab Kompas, Senin (3/5/2010) malam.

Surya Helmi melukiskan, Hatcher pernah antara lain melelang 225 batang emas dan 160.000 potong keramik di balai lelang Christie di Amsterdam tahun 1985. Hasil jarahan Hatcher itu bernilai sekitar 16 juta dollar AS.

Surya Helmi menjelaskan, daripada Indonesia tak mendapatkan apa-apa, terbitlah keppres yang mengizinkan survei dan pengangkatan. Karena investor telah keluar uang relatif besar, maka izin lelang juga dikeluarkan pemerintah melalui Menteri Keuangan. Investor baru mengantongi izin lelang akhir tahun 2009, sementara pengangkatan telah selesai 2005/2006.

Proses izin lelang baru keluar karena selain menunggu terbitnya Keputusan Menkeu, yaitu Kepmen Keuangan No 184/PMK.06/2009 tentang Tatacara Penetapan Status Penggunaan dan Penjualan Benda Berharga Asal Muatan Kapal Tenggelam (BMKT), juga karena pemerintah melakukan kajian terhadap benda-benda cagar budaya yang akan dilelang. Keppres No 49/1985 kemudian diperbarui dengan Keppres Nomor 19 Tahun 2009 tentang Kepanitiaan Nasional BMKT.

Sebelum pelelangan ini, pemerintah punya kesempatan pertama memilih tiap-tiap jenis temuan BCB untuk dikoleksi demi kepentingan penelitian dengan jumlah sekitar 1.000 potong BCB. Sisanya kemudian untuk dilelang.

Surya Helmi menjelaskan, keberadaan Undang-Undang Nomor 5 Tahun 1992 tentang Benda Cagar Budaya yang diadopsi dari undang-undang milik Belanda memberi celah untuk pihak lain dalam menguasai BCB.

"Karena itu, DPR menggunakan hak inisiatif sekarang untuk merevisi UU Nomor 5 tahun 1992 tersebut. Jika DPR RI memandang tak perlu ada pengangkatan dan karena itu juga tak ada lelang BCB, maka pemerintah menyerah kepada DPR RI sekarang karena itu inisiatif DPR RI," ungkap Surya Helmi.

Sekarang, dari sekitar 40 izin survei dan pengangkatan yang telah dikeluarkan, hanya sekitar 10 perusahaan yang sudah jalan. Yang belum jalan mungkin terkendala dana atau tenaga ahli. Untuk survei dan pengangkatan, sebuah perusahaan memerlukan dana puluhan miliar rupiah. Namun, hasilnya belum diketahui. "Maunya perusahaan untung, tapi belum tentu," katanya.

"Lelang yang dilakukan Rabu besok adalah yang pertama secara resmi dilakukan oleh balai lelang pemerintah," tambah Surya Helmi.